Azerbaijan

Chhiùng Wikipedia lòi
Azerbaijan Khiung-fò-koet
Azərbaycan Respublikası
Azerbaijan khì
koet-khì
Azerbaijan koet-fî
koet-fî
Koet-kô: Azərbaycan marşı
"Azerbaijan chin-hàng-khiuk"
Sú-tû
lâu chui-thai sàng-sṳ
Baku
Kôn-fông ngî-ngièn Azerbaijan-ngî
Chṳn-fú tân-yit-chṳ, pan-chúng-thúng-chṳ, khiung-fò-koet
• chúng-thúng
Ilham Aliyev
• fu-chúng-thúng
Mehriban Aliyeva
• chúng-lî
Ali Asadov
• Koet-mìn Ngi-fi ngi-chóng
Sahiba Gafarova
Li̍p-fap kî-koân Koet-mìn Ngi-fi
Mien-chit
• Chúng-khiung
86,600 km2 (33,400 sq mi) (thi 112 miàng)
• súi-vet (%)
1.6
Ngìn-khiéu
• 2021-ngièn kû-kie
10,130,100 (thi 90 miàng)
• Me̍t-thu
115/km2 (297.8/sq mi) (thi 99 miàng)
GDP (PPP) 2019-ngièn kû-kie
• Chúng-khiung
$189.050 sṳ̍p-yi
• Phìn-kiûn
$18,793
GDP (miàng-ngi) 2019-ngièn kû-kie
• Chúng-khiung
$45.284 sṳ̍p-yi
• Phìn-kiûn
$4,498
Gini (2008-ngièn) Negative increase 33.7
chûng
HDI (2019-ngièn) Increase 0.756
 · thi 88 miàng
Chhièn Azerbaijan manat (₼) (AZN)
Sṳ̀-khî UTC+4 (AZT)
Sṳ̀-kiên kiet-sṳt dd.mm.yyyy (CE)
Khôi-chhâ fông-hiong yu
Thien-fa khî-ho +994
ISO 3166 thoi-ho AZ
Táng-kip Mióng-vet .az

Azerbaijan Khiung-fò-koet (Azerbaijan-ngî: Azərbaycan Respublikası) he yit-ke vi-yî ngoi Kavkaz tûng-phu ke khiam Thai-liu̍k ke Chúng-thúng chṳ, Hièn-fap Khiung-fò chṳ ke koet-kâ, só chhú thi-khî he lièn-chiap tûng êu fò Sî-Â ke sṳ̍p-sṳ lu-khiéu [chu 1], tûng-lìm Lî-hói, nàm chiap Iran, sî piên fò Armenia, Thú-ngí-khì khi̍p Gruzia vì lìn, pet kie Ngò-lò-sṳ̂. Azerbaijan ke yit-khoài fî thi Nakhchivan chhṳ-chhṳ Khiung-fò-koet, lâu Thú-ngí-khì tûng-pet-phu yû séu thon chiap-yòng. koet miàng lòi-chhṳ yî kú Pô-sṳ̂-ngî, yi vì “ fó ke koet-kâ ”[1].

Azerbaijan Mìn-chú Khiung-fò-koet yî 1918-ngièn chang-sṳt siên-pu thu̍k-li̍p, sṳ̀n-vì thi-yit-ke yî mu̍k sṳ̂ lìm tsam chhie̍t thai-tô-sú ke sṳ siu̍k fa mìn-chú Khiung-fò-koet [2], ya-he thi-yit-ke yû kô khia̍k fò hi khia̍k yen fò hien-thoi Thai-ho̍k ke mu̍k sṳ̂ lìm koet-kâ [3]. Azerbaijan yî 1920-ngièn pìn ngi̍p Sû-lièn sṳ̀n-vì yit-ke sa-fi chú-ngi koet-kâ[4][5], Azerbaijan chhai Sû-lièn kié-thí chhièn ke 1991-ngièn 10-ngie̍t thu̍k-li̍p. 1991-ngièn 9-ngie̍t, Azerbaijan khí-yû châng-ngi ke yî Armenia ngìn vì-chú-thí ke na̍p kô ngì nok - khà là pâ het khî-vet chhùng sṳ̂n liáu kì-têu chhṳ ngien sióng-yeu thu̍k-li̍p kien-koet ke siên-ngièn, chit Nagorno-Karabakh Khiung-fò-koet[6]. Chhṳ 1991-ngièn ke Nagorno-Karabakh chan-châng pau-fat yî-lòi Nagorno-Karabakh Khiung-fò-koet chhòi chang-sṳt thu̍k-li̍p yun-chok, chṳ̂-chhièn chhai fap-lî sông pûn Koet-chi kóng-fàm ngin chok he Azerbaijan ke liâng-thú, chhṳ̍t-to chan sṳ kiet-suk, chhai Êu-chû ôn-chhiòn lâu ha̍p-chok chû-chṳt ke thûi-thûng hâ, chhiu khì thi-vi kîn-ko chûng thàm-phan yí-kîn kié-kiet, Nagorno-Karabakh Khiung-fò-koet chhai sṳ̍t-chi sông chhí-tet thu̍k-li̍p [7][8][9][10].

Chu-kié[phiên-siá | kói ngièn-sṳ́-mâ]

  1. Azerbaijan cho-tet pûn ngin-vì he Â-chû fe̍t Êu-chû koet-kâ. Lièn-ha̍p-koetchiông khì fûn chhai Sî-Â thi-khî, CIAsṳ-kie khói khóng CIA.GovNationalGeographic.Com yî-khi̍p Thai-Yîn pak-khô chhiòn-sû yî-khi̍p Chûng-fà Ngìn-mìn Khiung-fò-koet ngoi-kâu phu ya ngin-vì Azerbaijan su̍k-yî Â-chû koet-kâ. Ya-yû lòi-ngièn ngin-vì Azerbaijan su̍k-yî Êu-chû koet-kâ ke: BBCNEWS.Bbc.Co.UkMerriam-Webster's Collegiate Dictionary yî-khi̍p Worldatlas.Com.

Chhâm-kháu chṳ̂-liau[phiên-siá | kói ngièn-sṳ́-mâ]

  1. "Azerbaijan: Early History: Persian and Greek Influences". U.S. Library of Congress. 7 June 2006 chhà-khon. 
  2. Tadeusz Swietochowski. Russia and Azerbaijan: A Borderland in Transition. Columbia University Press, 1995. ISBN 0-231-07068-3, ISBN 978-0-231-07068-3 and Reinhard Schulze. A Modern History of the Islamic World. I.B.Tauris, 2000. ISBN 1-86064-822-3, ISBN 978-1-86064-822-9.
  3. E. Cornell, Svante (2006). The Politicization of Islam in Azerbaijan. Silk Road Paper. pp. 124, 222, 229, 269–270. 
  4. Swietochowski, Tadeusz (1995). Russia and Azerbaijan: A Borderland in Transition. Kô-lùn-pí-â Thai-ho̍k chhut-pán sa. pp. 69, 133. ISBN 978-0-231-07068-3. 
  5. Pipes, Richard (1997). The Formation of the Soviet Union: Communism and Nationalism 1917–1923 (2nd pán.). Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. pp. 218–220, 229. ISBN 978-0-674-30951-7. 
  6. Zürcher, Christoph (2007). The Post-Soviet Wars: Rebellion, Ethnic Conflict, and Nationhood in the Caucasus ([Online-Ausg.]. Ed.). New York: New York University Press. P. 168. ISBN 9780814797099.
  7. Lièn-ha̍p-koet. "Резолюция СБ ООН № 822 от 30 апреля 1993 года" (in Russian). Archived from the original on 2012-01-21. 2015-02-01 chhà-khon. 
  8. Lièn-ha̍p-koet. "Резолюция СБ ООН № 853 от 29 июля 1993 года" (in Russian). Archived from the original on 2012-01-21. 2015-02-01 chhà-khon. 
  9. Lièn-ha̍p-koet. "Резолюция СБ ООН № 874 14 октября 1993 года". Archived from the original on 2012-01-26. 2015-02-01 chhà-khon. 
  10. Lièn-ha̍p-koet. "Резолюция СБ ООН № 884 от 12 ноября 1993 года". Archived from the original on 2012-01-21. 2015-02-01 chhà-khon.